Schmidl on Jacobus - transcript, rev. 0

[Jorge Stolfi <stolfi@xxxxxxxxxxxxxx>]

Here is a first transcription of what Schmidl has to say about Jacobus
de Tepenec.

The book is "Historiæ Societatis Jesu Provinciæ Bohemiæ", a chronicle
of the Jesuit order in Bohemia, Moravia and Silesia, from late 1500s
to early 1600s. (I presume Rene has got the full author's name and
printing date.)  The Czech National Library (at the Clementinum, Praha)
has one copy.

The opus consists of five(?) hefty volumes ("partes"), each divided
into books ("libri"), which are subdivided into numbered items with
titles and years marked in the margin. Parte I covers the period 1616
-- 1632. Each parte has its own alphabetic index of proper names
(italicized in the text).

Beware that the quotations have not been checked for fingos or typos.
Beware also that I don't know Latin. (I can guess at the meaning of
most words, but I don't know declensions so I don't know how to parse
the sentences.)  The accent marks were copied from the original.

[Entry from the index of Parte II(?):]

  Sinapius (Jacobus)
    in Colleguim Prag. munificus  II.102
    quô pactô ipsum ex imo at summa fortuna levârit  III.73
    obit, facultatibus suis Collegio Prag. donatis  III.74
    [what happened to his legacy]  III.75
    [one more passim reference]  III.???
    
[Extract from text: Parte II(?), Liber II:]

N. 102 /[...]/
(1620)

  [...] Restitutâ Ecclesiâ, ad instruendam quoque domum nostra
  manúsque conversæ : idibus Decembris immigratum. In tam afflicta
  Collegii facie solatio fuit, bonam Bibliothecæ partem indemnem
  persistisse et si codicibus haud paucis, iísque praestantioribus
  desideratis. Cæterum, egestati /Patrum/, rebus omnibus ad usus
  humanos necessariis vacuorum, eleemosynis Amicorum plurifàriam
  subventum est : inter quos primas tenuit /Comes Tillius/, missô
  actutuim mille Rhenensium subsidiô : tum Melnicensis Ditionis
  Administrator Regius /Jacobus Sinapius/, in centum thaleris
  munificus. Atque ita Pragensis Socii in Ædes, fortunásque suas
  tantò majoré Proborum omnium lætitia sunt restituti quantò minore
  delicto majoré que injuria, ante menses triginta e regrom fuerant
  ejecti [...]
  
[Extract from text: Parte II(?), Liber III:]

N. 73 /Jacobus Sinapius mirâ fortunâ provectus/
(16??)

  Collegii Pragensis locupletissimum hoc quoque anno Caelum sibi
  vendicavit, /Jacobum/ inquam /Horcziczky/, Latinis postea dictum
  /Sinapium/. Hunc Virum Fortuna pedentim per varios gyros ex imis
  provexit ad sublimia eíque constanti ( quod rarum ) vultum arrisit.
  Fortunæ verò suæis ipsus ( DEO conatus promevente ) dexterrimus
  faber existit, unáque ostendit, quid possit humanum ingenium ; si
  modò, qua in re excellere possit, ipsémet animadvertas , eóque
  culturam & industriam conferas. Itaque /Jacobus/ obscuro loquo
  natus, in coquina Collegii Crumloviensis Coco primùm lixarum operam
  diutinam puer addixit. Quia verò ingeniosor apparebat, quàm
  ferendum censerem Nostri, ut inter fumos obsolesceret ; è culina
  extractus, & ad Musas traductus est. Literis mansuetioribus
  utcunque perceptis, Pharmacopaeo ejusdem Collegii, Fratri nostro
  /Martino Schaffner/, ab Arte Medica, sed eâ praesertim, quam
  /Botanicam/, /Chymiquamque/ vocant, longè latéque celebratissimo
  (1), additus est : cujus dum artem omnem docili ingenio,
  attentísque & oculis, & auribus, assiduè hauris sedulo tyro ;
  sensim & ipse longè ultra ejusdem artis rudimenta promovit. Cujus
  porrò excolendæ subsidia à Philosophia petiturus /Pragam/ abivit,
  ibique in nostrum receptus Alumnorum Seminarium, domi promum
  condum, seu peni dispensatorem egit, in scholis Aristoteli operam
  dedit : neque tamen interea desistebat combibitam Crumlovii artem
  identidem experiri, medicas ex herbis aliísque rebus aquas
  fuccósque eliquando ; quas aquas diebus, quibus feriantur Musae,
  prope horti nostri Transmuldani ostia, quà tajectus est, bônâ
  Rectoris veniâ divendebat. Nec hederâ opus fuit ; aquarum quippe
  efficaciam fugati morbi proclamavêre : jámque plus aquæ Sinapianæ
  fitiebatur, quam coqueretur. Sed sub haec fortuna Jacobum aliò
  divertere, aliúdque ei ostium aperire visa fuit. Cum enim esset
  ingenio ad plura penetranda capaci, rei quoque Oeconomicæ tractandæ
  rationes condicerat : nam & ad An. 1600 legitur Præfectus, seu ùt
  autumno, Provisor Seminarii /Novodomensis/ ; tum rogatu
  /Sanctimonialium ad Divi Georgii Pragæ/ earum Bona sub Annum 1606.
  Capitanei, id est /Præfecti/ nomine, adminsitranda suscepit : quo
  tempore, uptote religiones Catholicæ, quoad vixit, perstudiosus,
  quô patrii homines erudierunt exactius mysteris Romains ;
  /Confessionem Catholicam/, in Divinis literis, Conciliis, &
  Patribus fundatam ( sin dubio nostri ejusdam Patris operâ adjutus
  ), scripsit, quam postea An. 1609 typis mandatam, Cancellario &
  Optimatibus Regni dedicavit. Verùm inter hæc ( solet enim se animum
  ad id referre, quod semel didicisse placuit ) /Jacobus/ noster
  Chymicam suam nunquam non exercebat ; eo profectu, ut ipse quoque
  multa & rara in ea arte suópte ingenio reperiret, & /Alchimiam/
  etiam felici tractare sucessu. Non potuit ea res diu latere
  /Imperatorem Rudolphum/, ejuscemodi artium curiosissimum, & maximum
  amatorem. Ergò /Jacobum/, ad se evocat, atque commorari in Aula sua
  jubet. Erat autem /Rudolphi/ Aula Viris Doctissimis, ex omnibus
  Europæ regionibus maximis præmsi Pragam attractis, & copiosè ac
  lautè habitis, refertissima : abundant artificibus, & qui in
  gemmis, auro, aliísque metallis operarentur, præstantissimis :
  pictoribus itém, statuariis, & aliis ; cùm nihil esset artium &
  scientiarum, maximè ex quibus certas utilitas in publicum
  colligitur, cujos peritos homines non haberet : in iísque chorum
  duxêre /Tycho Brahe/ Danus, /Mathematicus/, siquis unam alius,
  insignis ; /Anselmus de Boot/ Bruguensis, /Gemmarius/ ; /Jacobus
  Typotius/ inter viros eruditos nominatissimus : turbâ denique
  /Chymicorum/ deletabatur /Imperator/, quibus ipse plerumque
  collaborabat ; (2) & huic quidem potissimum operi vacanti sibi,
  /Sinapium/ esse ad manum volebat ; quod ille obsequium Imperatori
  multis annis praestitit. Nihil ante tum erat facilius, quam sub
  muneficentissimo Principe, & in probatos Artifices profuso,
  ditescere. Itaque cùm /Sinapii/ inventis & effectis mirè sibi Cæsar
  complacuisset ; tantis ille ( præter nobilitatem /Equestris
  Ordinis/, & Perpetui Aulici sibi An. 1608 collatam ) crevit opibus,
  ut Imperatori bellis subinde presso, aere posset sucurrere (3)
  Amplius verò apud Rudolphum gratiâ crevit ; postquam Is, quantum
  arte /Jacobus/ valeret, proprio experimento didicit, suamque
  ægrotatis jamjam fugituram animam, cætera Medicorum turba Cæsaris
  salutem in disperatis habente, ab illo ad officium revocatam
  sensit. (4) Verum quantumque Fortuna elevaret hominem, nom ipsum
  variavit ; sed qualem moribus invenit, talem reliquit : modestum,
  probum, omnibus affabilem : fidem Catholicam cunctis opibus
  promovere fatagebat ; idcirco, quod ad Sacerdotium aspirare
  comperit Studiosos, peculiari semper liberalitate fovit. Paucos in
  Bohemia discipulos /Jacobus/ Societate pares habuit ; qui æquè
  luculensis amplísque testimoniis gratum anumim ei affirmassent. In
  omnibus Collegii Pragensis necessitatibus asylum ipse, ac perpetuus
  Benefactor. (5)
  
N. 74 /Obit, fortunis suis Collegio Prag. transcriptis/
(16??)
  
  Suprema Viri fata acelerasse videtur lapsus ex equo ; indè ab anno
  altero lentè moriebatur : biduô ante mortem Melnicô Pragam se
  deportari fecit, ubi in manibus /P. Adami Krawarsky/, cujus
  Apostolicas virtutes & industrias unicè admirabatur, & magni
  faciebat, pientissimè diem clausit, qui fuit 25 Septembris ;
  postquam fortunarum facultatúm que suarum (6). Societatem Pragensem
  instituisset haredem, cadaver splendidissimo, ut tanto Benefactore
  dignum erat, funere, pridie Calendas Octobres, in templum
  Salvatoris illatum, & propearam /Virginis ab Angelo salutæ/
  conditum est, ut nè quid deforet Societati de /toto Sinapio/.
  Defunctum cælebratâ suâ facundiâ /P. Georgius Ferus/ ad
  frequentissimam concionem dilaudavit : sepulchrum ad memoriam
  ilustratum marmore ; effigies in Collegio inter cæteros Evergetas
  locum habet, cum hac epigraphe : Jacobus Horcziczky de Tepencze, in
  Aula Rudolphi II Cæsaris Chymicus : Virtute, Fortunis, Favore
  ejusdem Cæsaris & insigni in Collegium Societatis JESU Vetero-Pragæ
  ad S. Clementem liberalitate illustris.

N. 75 /Sinapiane hæreditais summarium/

  Dixi : [...There follows a description of the Melnik estate and
  what happened to it.  I did not have the time to copy this entry. 
  On a quick scan, it doesn't mention books or papers explicitly;
  but they may be included in the household goods...]
  
[Footnote references (renumbered):]

  (1) vide parte II, L. 4, N. 140

  (2) Haec, & alia de Rudolpho vide in Balbino, Miscell. Dec. I L. 7 pag. 255.

  (3) Balbinus Miscell. Dec. I. L. 9 nondum edito, tract. 2.

  (4) Ita. liber, cui titulus: Domus Pietatis & Literar. seu :
  Seminarium S. Wencesl. colum. IV.

  (5) Crugerius ad diem 18. Septembris.

  (6) Crugerius cit[?] Diarum Rectoris Prag. ad diem 25 Sept. hujus anni.